Ըստ ՀՀ կառավարության 2012 թ. հուլիսի 19-ի թիվ 948 և 2013 թ. հունվարի 10-ի թիվ 20  որոշումների` լսողության խնդիրներ ունեցող 12-18 տարեկան երեխաներին լսողական սարքեր տրամադրում են վաուչերային համակարգով: Այդ համակարգի համաձայն` կառավարությունը  կտրամադրի 80 հազար դրամ արժողությամբ հավաստագրեր:

Սակայն որոշումն ունի բավականին բացթողումներ, որոնք հակասում են դրանից օգտվողների շահերին: «Արաբկիր»  բժշկական կենտրոնի մանկական սուրդոծառայության ղեկավար Թամարա Ալեքսանդրովնան իր դիտարկումներն է ներկայացնում օրենքի թերացումների մասին:

— Որքանո՞վ է գործում վաուչերային համակարգի մասին օրենքը, ի՞նչ բացթողումներ կան:

— Իհարկե, համակարգի ներդրումն ինքնին առաջընթաց է, սակայն մենք այստեղ ունենք  բավականին թերացումներ: Վաուչերային համակարգի հետ կապված վերջին որոշումը թույլ տվեց, որ լսողական սարքերը տրամադրվեն անհատական մոտեցմամբ՝  յուրաքանչյուր երեխային տրամադրելով իրեն հարմար սարք:

Օրենքի հետ կապված առաջին խնդիրը  ֆինանսականն է: Վաուչերը արժե  80.000 դրամ՝  ամեն  ականջի համար: Իսկ այդ գումարը հարմար է  միայն միջին և ցածր հզորության լսողական սարքերի դեպքում: Գերհզոր լսողական սարք ձեռքբերելու համար ծնողը պետք է համավճար լինի, իսկ նման սարքերը բավականին թանկ արժեն:

Երկրորդ խնդիրն այն է, որ օրենքը այդ գումարը նախատեսում է միայն  լսողական սարքի ձեռքբերման համար: Ենթադրենք երեխան ունի լսողական սարքեր և նրան դրանք պետք չեն, փոխարենը անհրաժեշտ են օժանդակ սարքեր՝  մարտկոց, հեռախոսով խոսելը, համակարգչից ու հեռուստացույցից  օգտվելը հեշտացնող սարքեր: Կամ այժմ գոյություն ունի FM համակարգ, որը թույլ է  տալիս հաճախել հանրակրթական դպրոց և լսել այն ձայնը, որն այդ պահին անհրաժեշտ է: Առանց FM համակարգի լսողական սարքերը հզորացնում են բոլոր աղմուկները, որը խանգարող հանգամանք է դասաժամին քննարկումների ժամանակ:

Ծրագիրը սկսելու առաջին տարում, քննարկումները հիմք ընդունելով, մենք 2 լսողական սարքերի փոխարեն 1 թանկարժեք սարք էինք տրամադրում, սակայն ֆինանսների նախարարությունը  մեզ արգելեց  նման քայլ անել՝ չնայած, որ օրենքի 26-րդ կետը նման բան նախատեսում էր:

Այդ գումարով օժանդակ սարք տրամադրվում է այն դեպքում, երբ ասենք լսողական սարքն արժե 60.000 դրամ և միայն վաուչերով նախատեսված գումարի մնացած մասն է օգտագործվում այդ նպատակով: Սա իրոք լուրջ խնդիր է:

— Խոսենք վաուչերով նախատեսված գումարի մասին: Մեծամասամբ երեխաներին անհրաժեշտ սարքերը գերազանցում են 80.000 դրամը: Ինչպե՞ս ստացվեց, որ այս գումարը  ընտրվեց որպես միջին գին:

— Սկզբնական քննարկումների ժամանակ մենք այդ գումարին հավանություն տվեցինք:

Այդ գինը լսողության միջին կորուստի համար  շատ լավ է, բայց  բոլորս էլ նշեցինք, որ գերհզոր  սարքերի դեպքում պետք է ավելի բարձր գին սահմանել: Որպես միջին ընդունվեց այդ գինը, որովհետև այն ժամանակ մրցույթում հաղթած կազմակերպության ներկրած գերհզոր լսողական սարքերն այդ գինն ունեին, սակայն դրանք էլ անորակ էին:

Հիմա, օրինակ, եթե սարքը արժե 160 հազար դրամ, պետությունից ստանում  են 80 հազարը, իսկ  մնացած գումարը գտնելու համար փնտրում ենք հովանավորներ, ովքեր կարող են երեխաներին օգնել: Նման կազմակերպությունները  երեխաներին հաշվառում են  և  ֆինանսական հնարավորության դեպքում են միայն օգնում: Բայց լսողությունն այն է, որ միշտ  պետք է լինի մարդու հետ, չես  կարող երեխային ասել՝ դու կես տարի սպասիր, մինչև գումարը հավաքվի, որ սարք ունենաս: Այստեղ պետք է հարց դնել, որ գերհզոր սարքով ստացող վաուչերների գինը բարձր լինի, որովհետև վաուչերի գինը չի համապատասխանում սարքերի շուկայական գներին:

— Եթե մարդուն անհրաժեշտ է այլընտրանքային սարք, որը հայաստանյան շուկայում բացակայում է, այդ դեպքում օրենքն ի՞նչ ձևով է գործում:

Սա էլ օրենքի հաջորդ թերացումն է, որ այդպիսի դեպքերի համար կետեր մշակված չեն: Օրինակ Ռուսաստանում այսպիսի կետ կա: Եթե մարդը սարք է գնել ուրիշ երկրում ու բերում է գնման կտրոնը, ապա նա ստանում է իրեն հասանելի  հավաստագրի չափով գումար: Փոխհատուցումը շատ ճիշտ մոտեցում է: Դա է պատճառը, որ երբ ծնողը ստանում է վաուչեր, ստիպված բավարարվում է սարք տրամադրող բուժհիմնարկներով և ավելի որակյալ ու հարմարավետ  սարքեր չի փնտրում այլ շուկաներում: Բայց պետք է նշել նաև, որ մեր շուկայում ներկայացված են լսողական սարքեր բազմաթիվ լավագույն եվրոպական ֆիրմաներից:

Մեզ մոտ հավաստագրի գումարը փոխանցվում է սարքը տրամադրող բուժհիմնարկին և ծնողն այդ գումարը չի կարող ստանալ:  Քննարկումների ժամանակ այս հարցը բարձրացվել է, բոլորն էլ հավանություն են տվել այն մտքին, որ մեզ մոտ էլ լինի նման  կետ, բայց օրենքում դա չի  ներառվել: Գուցե պատճառը այդ կետի իրականացման բարդություններն են:

— Կարո՞ղ ենք  հույս ունենալ, որ մեզ մոտ շուտով նաև դրա հնարավորությունը կլինի:

Օրենքներն ու որոշումներն առհասարակ անընդհատ բարելավվում են, լրացումներ են կատարվում: Վաուչերային  համակարգի  ներմուծումն  արդեն բավականին դրական  քայլ եմ համարում, որ այս հարցը բարձրացվեց, կառավարությունն իր հավանությունը տվեց և ընդունվեց օրենքը, որը կիրառվում է արդեն երեք տարի: Փորձն էլ արդեն ցույց կտա  թերությունները, որոնք էլ ժամանակի ընթացքում կուղղվեն:

Իհարկե, երեխաներն ու ծնողները տարբերվում են, տարբերվում են հնարավորությունները և այդ ամենը ազդում է  վերջնական արդյունքի վրա: Այստեղ հարցն այն է, թե ծնողը որքանո՞վ է հետաքրքրված երեխայի բուժմամբ և ինչպե՞ս է աշխատում դրա համար: Երեխայի զարգացման  համար ընտանիքն ունի իր  մեծ  նշանակությունը, սուրդոմանկավարժը, ուսուցիչները և , իհարկե, երեխայի  անձը: Բայց կարևորն այն է, որ ստեղծված է պետական համակարգ, որը նպաստում է լսողական խնդիրներ ունեցող երեխաների մաքսիմալ ներառմանը:

— Հավաստագրերի համակարգից  օգտվողների հաշվառումը  ինչպե ՞ս է  կատարվում, արդյո՞ք այս գործընթացում բացառված են կոռուպցիոն ռիսկերը:

Այստեղ բոլորովին ռիսկեր չկան: Երեխաները  ծննդատնից  արդեն  գալիս  են իրենց նախնական ախտորոշումով, հետո  գնում են կենտրոններ, որտեղ  ստանում  են  վերջնական ախտորոշումը, օրինակ՝  խլություն, ծանրալսություն: Երեխաները հաշվառվում են մանկական կենտրոնում, որտեղ նրանք ստանում են բուժօգնություն, նաև  տարբեր սարքեր, այցելում են ռեաբիլիտացիան կենտրոններ և այլն: 12  տարեկանից բարձր երեխաները ուղորդվում են նախարարություն հավաստագրեր ստանալու համար: Նրանք իրենց հավաստագրով կարող են դիմել այն կենտրոնները, որոնք կնքել են պայմանագիր նախարարության հետ և ստանան իրենց սարքերը:

— Սարքերի տեղադրման համար վճար նախատեսվա՞ծ է:  

— Տեղադրումը անվճար է: Մեր  մասնագետները  տարվա մեջ  երկու- երեք անգամ վերապատրաստման են գնում: Օրինակ՝ հիմա երկու մասնագետ  պիտի գնան  Ցյուրիխ, որպեսզի սովորեն աշխատել թվային սարքերի հետ:

— Օրենքով  նախատեսված է  վաուչեր  տրամադրել 5 տարին  մեկ անգամ: Արդյոք այն կարող է 5 տարի շարունակ ծառայել, ի՞նչ է  կատարվում  դրա  խափանվելուց հետո:

— Դժվար հարց է, օրինակ, մեր հաճախորդներից  մի տղա  կար, ով  չորս  տարվա ընթացքում երկու  անգամ  փոխեց իր  լսողական սարքը, որովհետև շատ էր քրտնում, իսկ հիմա ձեռք է բերել սարքեր, որոնք ունեն  քրտնելու  դեմ պաշտպանվածություն, նաև կա չորացնող սարք, որը միացնում է գիշերը:

Լսողական սարքը կրող երեխաներին  դժվար է  սովորեցնել  ճիշտ  օգտվել  դրանցից: Մեկը քրտնում է, մյուսը գցում կորցնում կամ կոտրում է սարքը: Այսպիսի դեպքերի համար  ևս օրենքը  ոչինչ  չի նախատեսում, այս  հատվածը մեզ մոտ նույնպես բաց է, նման դեպքերում էլ ենք դիմում բարեգործական  կազմակերպություններին: Օրենքում նշված  5 տարվա ընթացքում  առաջացած խնդիրների դեպքում ծնողը պետք է  հոգա  սարքի  մասին: Սարքն ունի երաշխիքի մեկ տարվա ժամկետ, որի ընթացքում  այն վերանորոգվում է անվճար:

«Իրազեկում» այլընտրանքային բլոգի թղթակից՝ Լիլիթ Գրիգորյան